هدف
«ریاضیات علم نظم است و موضوع آن یافتن،
توصیف و درک نظمی است که در وضعیت‌های ظاهرا پیچیده‌نهفته است و ابزارهای اصولی این علم ، مفاهیمی هستند که ما
را قادر می‌سازند تا این
نظم را توصیف کنیم» .
دکتر دیبایی استاد ریاضی دانشگاه تربیت
معلم تهران نیز در معرفی این علم می‌گوید:
«علم ریاضی، قانونمند کردن تجربیات
طبیعی است که در گیاهان و بقیه مخلوقات مشاهده می‌کنیم . علوم ریاضیات این تجربیات را دسته‌بندی و قانونمند کرده
و همچنین توسعه میدهند.»
دکتر ریاضی استاد ریاضی و رئیس دانشگاه
صنعتی امیرکبیر نیز در معرفی این علم می‌گوید: «ریاضیات علم مدل‌دهی به سایر علوم است. یعنی زبان مشترک نظریات علمی سایر
علوم ، علم ریاضی میباشد و امروزه اگر علمی را نتوان به زبان ریاضی بیان کرد،
علم نمی‌باشد.»
اهداف گرایشهای مختلف این رشته
عبارتنداز:
1- ریاضی کاربردی: هدف از این شاخه تربیت
کارشناسی است که با اندوخته کافی از دانش ریاضی، توانایی تحلیل کمی از مسائل
صنعتی، اقتصادی و برنامه‌ریزی را کسب نموده، توان ادامه تحصیل در سطوح بالاتر را
داشته باشد.
2- ریاضی محض: هدف از این شاخه ریاضی،
تربیت متخصصان جامع در علوم ریاضی است که آمادگی لازم برای ادامه تحصیل در جهت
اشتغال به پژوهش و نیز انتقال علم ریاضی در سطوح دانشگاهی را داشته باشند. آشنایی
با تجزیه و تحلیل مسائل در قالب ریاضی و مدل‌سازی ریاضی نیز از اهداف دیگر شاخه ریاضی محض است.
3- ریاضی دبیری: هدف از شاخه دبیری تربیت
دبیران و کارشناسان متخصص آموزش ریاضی است که پاسخگوی نیازهای آموزش و پرورش کشور
در سطوح پیش‌دانشگاهی
باشند.
ماهیت :
« ریاضیات بر خلاف تصور بعضی از افراد
یکسری فرمول و قواعد نیست که همیشه و در همه‌جا بتوان از آن استفاده کرد بلکه ریاضیات درست فهمیدن صورت
مساله و درست فکر کردن برای رسیدن به جواب است و برای به دست آوردن این توانایی ،
دانشجو باید صبر و پشتکار لازم را داشته باشد تا بتواند حتی به مدت چندین ساعت در
مورد یک مساله ریاضی فکر کرده و در نهایت با ابتکار و خلاقیت آن را حل کند»
فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند پس از پایان تحصیلات، در ادارات دولتی برای
مسوولیتهایی که به نوعی با تجزیه و تحلیل مسائل سروکار دارند، در بخش‌خصوصی در اموری
همانند طراحی سیستمها در امر بهینه‌سازی و بهره‌وری ، در بخش صنعت برای اموری همانند مدل‌سازیهای ریاضی و در
آموزش و پرورش و ... ، مسوولیتهای متفاوتی را به عهده گیرند.
گرایشهای مقطع لیسانس:
«رئیس اتحادیه بین‌المللی ریاضیدانان
جهان در یازدهمین اجلاس آکادمی جهان سوم که اخیرا در تهران برگزار شد، عنوان کرد
که بهتر است بگوییم ریاضیات و کاربردهای آن، نه اینکه ریاضیات را به محض و کاربردی
تفکیک کنیم چرا که به اعتقاد ریاضیدانها هیچ مقوله ریاضی نیست که روزی کاربردی
برای آن پیدا نشود.»
«ریاضیات محض بیشتر به قضایا و
استدلالها ، منطق موجود در آنها و چگونگی اثباتشان می‌پردازد اما در
ریاضیات کاربردی چگونه استفاده کردن و به کارگرفتن قضایا، آموزش داده میشود، به عبارت دیگر
در این شاخه، کاربرد ریاضیات در مسائل موجود در جامعه بیان می‌گردد»
«وقتی صحبت از ریاضی محض میشود نباید تصور کرد
که تنها باید در گوشه‌ای نشست و به حل مسائل ریاضی پرداخت بلکه این علم ، بخصوص
در مدارج بالا، ارتباط نزدیکی با طبیعت دارد به عبارت دیگر ایده‌های ریاضی از ذهن
پژوهشگران نمی‌روید بلکه
ریاضیدانها غالبا الهام خود را از طبیعت می‌گیرند و به قول «ژان باپتیت فوریه» ریاضیدان مشهور قرن
نوزدهم فرانسه «تعمق در طبیعت، پربارترین منابع اکتشافات ریاضی است.»
عموما ریاضیات کاربردی به شاخه‌ای از ریاضی گفته میشود که کاربرد علمی
مشخصی داشته باشد برای مثال در اقتصاد، کامپیوتر،فیزیک و یا آمار و احتمال کاربرد داشته باشد و ریاضی محض
نیز به شاخه‌ای گفته میشود که به نظریه‌پردازی ریاضی می‌پردازد اما باید توجه
داشت که امروزه این دو گرایش آن‌چنان در هم ادغام شده‌اندکه مرزی را نمیتوان بین آنها مشخص کرد.
زیا گاه یک تئوری کاملا محض وارد مرحله
کاربردی شده و چون در عمل با مشکل روبرو میشود، بار دیگر به حوزه تئوری برمی‌گردد و در نهایت پس
از رفع نقایص، دوباره وارد مرحله کاربردی میشود. یعنی یک تعامل و ارتباط دوجانبه‌ای بین ریاضی کاربردی
و محض وجود دارد و هریک از این دو شاخه، از تجربیات شاخه دیگر به بهترین نحو
استفاده میکند و به همین
دلیل یک ریاضیدان موفق باید از هر دو شاخه اطلاع داشته باشد.»
معرفی مختصری از درسهای تخصصی گرایش
ریاضی کاربردی
ریاضیات گسسته: هدف از این درس، آشنایی
با زمینه‌های مختلف
ریاضیات گسسته و کاربردهای آن با تاکید بر اثبات و ارائه الگوریتمهای مناسب است.
سرفصلهای این درس عبارتنداز : معادله تفاضلی و رابطه بازگشتی ، تابع مولد، اصل
شمول و طرد، گراف و ماتریس، تطابق و دیگر کاربردهای گراف، جبربول و کاربردهای آن و
آشنایی با طرحهای بلوکی، مربع لاتین، صفحه‌های تصویری ، کدگذاری و رمزنگاری.
برنامه‌سازی پیشرفته : در این درس، دانشجویان به مباحثی همچون
برنامه‌سازی صحیح ،مستند سازی برنامه‌ها ، برنامه‌سازی ساخت یافته،
آشنایی با زبان دوم برنامه‌سازی و مقایسه آن با زبان اول، اشکال‌زدایی و آزمایش
برنامه، حصول اطمینان از صحت برنامه‌ها ، الگوریتمهای غیر عددی شامل : پردازش رشته‌ها، روشهای جستجو و
مرتب کردن ، آشنایی مقدماتی با کامپایلرها و دیگر برنامه‌های مترجم، اجرای
طرحهای بزرگ و ... می‌پردازند.
آنالیز عددی: هدف از این درس، ارائه
الگوریتمهای عددی و بررسی خطاهای ایجاد شده از حل عددی مسائل است. در خصوص روشهای
تکراری، بررسی همگرایی و نرخ همگرایی نیز مورد تاکید می‌باشند. در این درس
سرفصلهای موجود عبارتند از : نمایش اعداد حقیقی، انواع مختلف خطاها، آنالیز خطاها
، حل معادلات خطی، مشتق و انتگرال‌گیری عددی و حل معادلات دیفرانسیل عددی و ... .
ساختمان داده‌ها: در این درس،
دانشجویان با آرایه‌ها ، بردارها، ماتریسها ، صفها و ردیفا، لیستهای پیوندی ،
خطی، حلقوی ، روش نمایش و کاربرد لیستهای پیوندی ، درختها و پیمایش‌آنها، روش نمایش و
کاربرد درختها، درختهای تصمیم‌گیری ، گرافها و نمایش آنها، تخصیص حافظه به صورت پویا و
مسائل مربوط آشنا می‌شوند.
تحقیق در عملیات: در این درس ،
دانشجویان با زمینه تحقیق در عملیات، انواع مدلها و مدلهای ریاضی، برنامه‌ریزی خطی، شبکه‌ها و مدل حمل و نقل،
سایر مدلهای مشابه، آشنایی با برنامه‌ریزی متغیرهای صحیح ،برنامه‌ریزی پویا، برنامه‌ریزی غیرخطی و مدلهای احتمالی آشنا میگردند.
آینده شغلی ، بازار کار ، درآمد:
«کاربرد ریاضی در علوم مختلف
انکارناپذیر است. برای مثال مبحث آنالیز تابعی در مکانیک کوانتومی، کاربرد بسیاری
زیادی دارد و یا در بیشتر رشته‌های مهندسی معادله «لاپ لاسی» که یک معادله ریاضی است، مورد
استفاده قرار می‌گیرد. در جامعه‌شناسی نیز نظریه احتمال و نظریه گروهها نقش بسیار مهمی ایفا
میکند. در کل
باید گفت که همه صنایع ،زیر ساخت ریاضی دارند و به همین دلیل در همه مراکز صنعتی و
تحقیقاتی دنیا، ریاضیدانها در کنار مهندسان و دانشمندان سایر علوم حضوری فعال
دارند و آنچه در نهایت ارائه میشود، نتیجه کار تیمی آنهاست.»
دکتر ریاضی از اساتید دانشگاه در مورد
فرصت‌های شغلی
موجود در ایران می‌گوید:
«اگر در جامعه ما مشاغل جنبه علمی داشته
باشند، به تعداد قابل توجهی ریاضیدان نیاز خواهیم داشت چون یک ریاضیدان می‌تواند مشکلات را به
روش علمی حل کند. البته این به آن معنا نیست که در حال حاضر هیچ فرصت شغلی برای یک
ریاضیدان وجود ندارد اما باید حضور ریاضیدانها در مراکز تحقیقاتی و صنعتی پررنگتر
باشد.»
هرچقدر که شغل یک فرد تخصصی‌تر شود، میزان
ریاضیاتی که لازم دارد، بیشتر می‌گردد.
برای مثال یک مهندس الکترونیک از
آنالیز تابعی و فرآیندهای تصادفی استفاده میکند و یا یک برنامه‌ریز پروژه‌های اقتصادی از مطالب پیشرفته آماری مانند سریهای زمانی ،
به عنوان ابزار کار یاری می‌گیرد. به همین دلیل امروزه تربیت متخصصان علم ریاضی، یعنی
افرادی که قادر هستند ریاضیات مورد نیاز را آموزش داده و یا تولید کنند، اهمیت
بسیار زیادی دارد. چرا که لازمه پیشرفت در تکنولوژی ، توجه به دانش ریاضی میباشد.
اما یکی از دانشجویان این رشته نظر
جالبی در مورد توانایی یک فارغ‌التحصیل رشته ریاضی دارد:
«درست است که در جامعه ما مکان مشخصی
برای جذب فارغ‌التحصیلان
ریاضی وجود ندارد اما یک لیسانس ریاضی به دلیل نظم فکری و بینش عمیقی که در طی
تحصیل به دست می‌آورد، می‌تواند با مطالعه و تلاش شخصی در بسیاری از شغل‌ها ، حتی شغل‌هایی که در ظاهر
ارتباطی با ریاضی ندارد موفق گردد.»
تواناییهای مورد نیاز و قابل توصیه :
شاید مهمترین توانایی علمی یک دانشجوی
ریاضی ، تسلط بر درس ریاضی دبیرستان باشد که این امر صرفا زاییده علاقه شخصی به این درس است.
«این رشته نیازمند دانشجویانی است که از
نظر ذهنی آمادگی جذب ایده‌های جدید را داشته باشند و بتوانند الگوها و نظم را درک
کرده و مسائل غیرمتعارف را حل کنند. به عبارت دیگر یک روحیه علمی ، تفکر انتقادی و
توانایی تجزیه و تحلیل داشته باشند.»
از آنجا که ریاضیات ورود به عرصه‌های ناشناخته و کشف
قوانین آن است ، علاقمندی به مباحث ریاضی از همان دوران تحصیل در دبیرستان مشخص میشود. همین علاقمندی
است که می‌تواند راه‌های بسیار سخت را
برای دانشجوی این رشته هموار سازد.
یک ریاضیدان قبل از هرچیز باید جرات
قدم‌گذاری در وادی
ناشناخته‌ها را داشته
باشد.
بطور کلی دقت ،تجزیه و تحلیل صحیح و
صبر و پشتکار سه عامل اصلی در توفیق داوطلب در این رشته میباشد.
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال
حاضر:
دکتر بابلیان معتقد است هر وزارتخانه
یا شرکتی نیاز به افرادی دارد که علاوه بر دانستن الفبای کامپیوتر، دارای توانایی
تجزیه و تحلیل و تصمیم‌گیری مناسب باشند. در این زمینه شرکتها می‌توانند فارغ‌التحصیلان ریاضی محض
و یا کاربردی را جذب نمایند.
رشته‌های مختلف ریاضی جایگاه وسیعی در جامعه دارند از آن جمله :
تمام رشته‌های مهندسی ،
رشته‌های مختلف
علوم پایه (فیزیک ، شیمی ،زیست‌شناسی، زمین شناسی)، پزشکی، علوم کامپیوتر، اکتشافات فضایی،بازرگانی، برنامه‌ریزیهای دولتی، غالب
رشته‌های وابسته به
صنعت ، مدیریت و رشته‌های مختلف کشاورزی به رشته ریاضی وابسته‌اند و از آن به طور
مستقیم استفاده میکنند؛همچنین بخش بزرگی از فعالیتهای اقتصادی و تولیدی کشور در
طرحهای مختلف نظیر: نفت ، پتروشیمی، حمل و نقل و ... ، مستقیم و یا غیرمستقیم از
ریاضی استفاده میکنند.
نکات تکمیلی :
گرایشهای مختلف مقاطع کارشناسی ارشد و
دکتری
فارغ‌التحصیلان کارشناسی ریاضی کاربردی می‌توانند در
کارشناسی ارشد در گرایشهای مختلف: تحقیق در عملیات ، آنالیز عددی ، بهینه سازی و
نظریه کنترل به تحصیل ادامه دهند. فارغ‌التحصیلان کارشناسی ریاضی محض و دبیری می‌توانند در مقاطع
کارشناسی ارشد در گرایشهای مختلف آنالیز ریاضی، جبر، هندسه و معادلات دیفرانسیل
ادامه تحصیل دهند. در هر یک از گرایشهای یاد شده زیر شاخه‌های تخصصی‌تری وجود دارد که در
دکترای تخصصی (P.h.D) و نیز در رساله دکتری
به آن پرداخته میشود.
تواناییهای فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد و دکتری
نظر به این که در تحصیلات تکمیلی
به جنبه‌های پژوهشی،
تحقیقاتی و کاربردی با دیدی عمیقتر پرداخته میشود، فارغ‌التحصیلان این مقاطع دارای تواناییهای علمی و تحقیقاتی و
محاسباتی زیادی هستند و در کارهای اجرایی نقش مهم و ارزنده‌ای دارند. در مقطع
دکتری، دانشجویان ضمن افزایش مراتب علمی خود در یک زمینه خاص، قدرت ، توان و
صلاحیت خود را در جهت انجام طرحهای تحقیقاتی در سطح ملی و منطقه‌ای افزایش میدهند و قادر به توسعه
مرزهای دانش و رفع معضلات علمی و اجرایی از طریق پژوهش می‌باشند. فارغ‌التحصیلان
تحصیلات تکمیلی می‌توانند با توجه به تخصص ویژه خود، در مراکز علمی و پژوهشی،
مراکز تحقیقاتی، دانشگاهها و صنایع و مراکز آموزش عالی به عنوان عضو هیات علمی یا
عضو پژوهشی جذب گردند.
خوشبختانه با رویکرد صنایع و موسسات به
انجام امور تحقیقاتی، هم‌اکنون امکان جذب بسیاری از فارغ‌التحصیلان تحصیلات
تکمیلی رشته‌های ریاضی ،
فراهم شده است.
|
|
تحقیق در عملیات (پژوهش عملیاتی ) : ابزار بهره وری
نحوه ایجاد بهبود بهره وری واقعی
نوشته لئوپرینگل
خلاصه مطالب
کانون اصلی توجه OA برای مدیریت عبارتند از تعیین مراحلی که می توان به واسطه آنها به بهبود بهره وری دست یافت . تحقیق در عملیات به عنوان ابزار ارزشمندی در این تحقیق به شمار می رود و می توان از آن به عنوان رشته ای یاد کرد که به ایجاد و مدیریت بهبود بهره وری تخصیص یافته است . پژوهشگران عملیاتی روشهای دستیابی به سطوح بالای عملکرد را شناسایی می کنند . آنها از طریق ادراک مشکلات در سطح سازمانی به بهبود بهره وری دست می یابند . راه حل های آنها به طور طبیعی از روشی نشات می گیرد که به واسطه آن می توان این مشکلات را توصیف ، درک و ارائه کرد . روش یک پژوهشگر عملیاتی عبارتند از تجزیه و تحلیل خصوصیاتی چون سود ، هزینه ، راندمان و سایر موارد عملی و قابل سنجش . تحقیق در عملیات یا به عبارت دیگر به کاربردن روشهای تحلیلی پیشرفته در جهت اتخاذ تصمیمات بهتر تحت عنوان علم برتر نامیده می شود . سازمانهایی که در شناسایی فرصت هایی که می توان از آنها در جهت بهبود بهره وری ذاتی موجود در ساختار شرکت استفده کرد به O.R (تحقیق در عملیات) اعتماد نمی کنند احتمالا کمتر از توان بالقوه خود به فعالیت می پردازند . دامنه اندوخته های حاصله به واسطه الگوهای O.R بسیار گسترده است ( از مبالغ نسبتا کم تا مبالغ چند میلیارد دلاری) نمونه هایی از بهبود بهره وری که بدون وجود O.R هرگز امکان پذیر نبود در مطالعه شرکت هایی چون سیرز ، ویرهالر ، تاکوبل ، HP ، پروکتر و گمبل مشاهده می شود .
همه ما اذعان داریم که قدرت مدیریت برخی از افراد بهتر از بعضی دیگر است . این موضوع حتی در سطوح بسیار بالای یک سازمان نیز مصداق دارد .
پرسش : اجرای ماهرانه چه وظیفه ای در تعریف شما از برتری در مدیریت از اهمیت بسزایی برخوردار است که در پاسخ به پرسش بالا می توان به چندین موضوع اشاره کرد اما قطعا این موارد با توجه به تجارت مورد نظر متفاوت خواهند بود . برخی از پاسخ ها توانایی هایی چون دانش استراتژیک را مورد توجه قرار می دهد اما برخی از آنها مهارت های میان فردیی چون شخصیت و قدرت مدیریت را مورد تاکید قرار میدهند. اکثر پاسخ ها به حقایق اساسی اشاره دارند از جمله این که مدیریت خوب در رابطه با ایجاد سازمان کاملی است که چندین بخش ناقص تشکیل شده است .
یکی از این پاسخ ها مسئولیت منحصر به فرد مدیریتی را برای ایجاد حداکثر از حداقل (یا به عبارت دیگر رسیدن به حداکثر از طریق منابع مالی ، مواد و نیروی انسانی محدود و پر هزینه موجود ) مورد تاکید قرار می دهد . در این جا جنبه های تحقق یافتن این موضوع را مورد بررسی قرار می دهیم .
ایجاد حداکثر از حداقل به هیچ وجه مفهوم ناآشنایی نیست . مدیریت کل بهتر از هر کس دیگری از نیاز رو به افزایش به این توانایی مطلع است و بالاخص شدت رقابت امروز و افقهای زمانی کوتاه مدت را نشان می دهد . بهبود بهره وری برای اکثر سازمان ها حائز اهمیت است و بدون آن برخی از شرکت ها با ناکامی مواجه خواهند شد .
بنابراین در راس اکثر اهداف مدیریتی بهبود بهره وری قرار دارد .
در حال حاضر بهبود بهره وری به بحث داغ روز تبدیل شده است . بهبود بهره وری مسئول ایجاد بسیاری از نگرانی های اقتصاددانها درباره آنچه که تحت عنوان اثر ثروت نامیده می شد است . علاوه بر این در حال حاضر همگان اذعان دارند که بهبود بهره وری امکان رشد سریع اقتصادی را به وجود آورده است این حقیقت در سطح سنجش اقتصاد کلان مورد قبول است و کاملا در شرکتهای خصوصی شهود است . بنابراین از آنجا که بهبود بهره وری برای تجارت رشد و رونق دائمی را به ارمغان می آورد ، درک تجارت با تجارت ، بخش با بخش و جایی که بهبود بهره وری از آنجا سرچشمه گرفته بسیار مهم است . همچنین مدیریت باید بداند چه مراحلی را برای افزایش بهبود بهره وری انجام دهد خصوصا قبل از این که هر گونه اقدامی از سوی رقبا صورت گیرد .
تحقیق در عملیات به عنوان یک رشته در رابطه با ایجاد و مدیریت بهبود بهره وری است . در واقع در یک مفهوم واقعی می توان گفت که بهبود بهره وری هدف منحصر به فرد O.R محسوب می شود و این همان چیزی است که باید انجام دهیم . مطرح کردن پرسش بهبود در بهره وری یک سازمان بدون در نظر گرفتن مزایای کاملی که O.R ارائه می دهد مشابه اتخاذ بهبود مورد نیاز در سلامت فرد بدون در نظر گرفتن انجمن دارویی است . حوزه تحقیق در عملیات بهبود بهره وری می باشد .
افراد OR به ترتیب بدین صورت قابل شناسایی هستند . 1- کانون توجه بر بهره وری متمرکز است 2- روش شناسایی ، توصیف ، درک و ارائه یک مشکل افراد تحقیق در عملیات مشکلات را مجسم می کنند . باید راه حل های ما از روشی نشات بگیرد که در آن ما مشکلات فرصت ها را در اولین مرحله مجسم کرده ایم . ما روی مشخصه هایی چون سود ، هزینه ، راندمان و سایر موارد عملی و قابل سنجش عمل می کنیم . معمولا هدف ما دستیابی به سطوح بالاتری از عملکرد است و وظیفه ما ایجاد بهره وری است . در واقع ما ابزار بهره وری یک سازمان هستیم . از این منظر تحقیق در عملیات عبارتند از : روش فکر کردن در مدیریت به عبارت دیگر ریشه استنباط ما از رضایت دقیقا مشابه رضایت در مدیریت کل است .
با توجه به این دیدگاه گزینه های جایگزین کدامند ؟ چنانچه شما ناچارید که آن را داشته باشید احتمالا باید یا آن را خریداری کنید یا آن را ایجاد کنید و یا هر دو . این بدان معنا است که باید اطمینان حاصل نمایید که شرکت شما به منظور ایجاد این بهبود ها نیروی OR کافی و با کفایت در اختیار دارد . در غیر این صورت باید مهارت ها و راه حل هایی را خریداری نمایید که توسط افراد خارج از شرکت که شغل آنها ارائه این گونه خدمات است به وجود آمده است . در این حالت ممکن است مهارت و راه حل ها به شکل نرم افزار های یا در قالب سازمان های مشاور ارائه گردد .
نکته اصلی آن است که این موضوع به عنوان مبنایی محسوب می گردد که باید به خوبی آن را پوشش داد . اگر تا کنون برای بهبود بهره وری مسئولیت را در سازمان تان ایجاد نکرده اید یا اگر تا کنون افراد تحقیق در عملیات را در فرصت های بهره وری موجود در ساختار شرکت خود به کار نگرفته اید این احتمال وجود دارد که شرکت شما پایین تر از حد توان بالقوه خود فعالیت نماید .
در این جا به چندین نمونه از فعالیت هایی که توسط افراد تحقیق در عملیات صورت گرفته اشاره می شود نه بدان چه آنها درباره آن گفتگو کرده اند یا برای آن آموزش دیده اند یا آن را وعده داده اند . فهرستی که در ذیل آورده شده است شامل نمونه هایی از آن چیزی است که افراد OR انجام داده اند . در این فهرست فقط به چندین نمونه از مواردی اشاره شده است که میلیارد ها دلار برای اقتصاد آمریکا و موسسات آن به ارمغان آورده است . در همه این موارد به سودی اشاره می کنیم که بدون این روش امکان پذیر نبود ، سودی که به کمک آن اقتصاد ما تا میزان بی سابقه ای رشد کرده است و تورم را نیز به دنبال داشته است ( از دیر باز افراد بر این عقیده بودند که نتیجه اجتناب ناپذیر چنین رشدی تورم است )
شرکت سیرز و رئوباک مدیریت ناوگان ایالات متحده را که مشتمل بر بیش از 1000 وسیله نقلیه بود را بر عهده داشت . این شرکت سالانه بیش از 4 میلیون ارسال انجام می دهد . این شرکت 46 دفتر ارسال دارد و بزرگترین سرویس ارسال اسباب و لوازم در ایالات متحده به شمار می رود . همچنین این شرکت یکی از ناوگانهای ایالات متحده را که مشتمل بر 12500 وسیله خدماتی و کارکنان وابسته تعمیرکارها است را شامل می شود . تقاضای سرویس سالانه 15 میلیون است و در آمد حاصله از این کار در حدود 3 میلیارد دلار است .
پژوهشگران عملیات سیستمی را طراحی کردند تا بتوان به واسطه آن متغیرهای زیر را بررسی کرد برنامه مشتری و زمان مورد نیاز برای عملکرد ، زمان تخمین زده شده برای سرویس مورد نیاز ، وسایل نقلیه و وسایل کارکنان ، مهارت های مورد نیاز ، قابلیت استفاده و دسترسی به قطعات و کالاها و ... این سیستم به منظور برنامه ریزی خود کار همه اشکال عملکرد به گونه ای طراحی شده که 1- روزنه زمانی دقیق و راحتی را برای مشتریان سیرز فراهم می سازد 2- هزینه را به حداقل می رساند . 3- معیارهای واقعی هدف عملکرد (از قبیل رضایت مشتری ) را به حداکثر می رساند . این تلاش باعث کاهش هزینه 9 میلیون دلاری و پس انداز مداوم 42 میلیون دلاری در هر سال شد .
شرکت ویرهاوسر یکی از بزرگترین شرکت های کالاهای جنگلی در جهان می باشد که درآمد آن بالغ بر 13 میلیارد دلار است . از آنجا که این شرکت عمدتاً یک شرکت تجاری کالا به شمار می رود .
منافع آن از موارد زیر ناشی می گردد 1- کنترل هزینه ها 2- استفاده بهینه از شالوده مواد خام شرکت (یعنی درختان) این تصمیات نهایی از اهمیت بسزایی برخوردارند چون این تجارت بیش از یک میلیارد فوت مکعب در هر سال از تولید شامل می شود .
مشکل اساسی شرکت ویرهاوسر این بود که تصمیمات اصلی در زمین های اطراف شهر اتخاذ می شد که از حقیقت نهایی بازار فاصله زیادی داشت . این تصمیمات عبارت بود از آن که در کجا ساقه را به صورت کنده برش دهیم ؟ طول این کنده ها چه قدر باشد ؟ کاربرد نهایی این کنده ها در چه زمینه ای است (صادرات ، الوار ، تخته چند لا ، کاغذ) توجه داشته باشید که این تصمیمات قطعی و لازم هستند .
پژوهشگران عملیات در شرکت ویرهاوسر این مشکلات را مورد توجه قرار دادند که همین امر باعث شد بالغ بر 100 میلیون دلار صرفه جویی شود . نائب رئیس گروه – دانش راش – خاطر نشان کرد این کار رفتار ما را به گونه ای تغییر داد که باعث رسیدن به سود آوری بیشتر شد و این تغییرات همچنان ادامه دارد . نه تنها سهام سود و زیان ما در خلال زمان ادامه یافت بلکه اهمیت آن در طول زمان و تحت شرایط اقتصادی صنایع مختلف افزایش یافت . این مزیت منحصر به شرکت ویرهاوسر است و در حال حاضر هیچ یک از رقبای ما از آن بهره مند نمی باشند .
در سال 1993 ، شرکت نشنال کارنتال (national car rental) با انحلال مواجه شد . شرکت جنرال موتور در آن سال به خاطر مالکیت خود 744 میلیون دلار مطالبه کرد . شرکت در آن شرایط بحرانی برای بقا باید در کوتاه مدت به سوددهی می رسید . به همین دلیل برنامه پیچیده مدیریت در آمد را آغاز کرد . بخش اصلی این برنامه مجموعه ای از چندین الگوی تحلیلی تحقیق در عملیات بود که به منظور مدیریت ظرفیت ، قیمت گذاری و ذخیره مورد استفاده قرار می گرفت . وقتی این برنامه مدیریت این کارها را بهبود بخشید به طور شگفت آوری در آمد شرکت افزایش یافت . اجرای مقدماتی این برنامه در جولای سال 1993 نتایج مستقیمی را به بار آورد و دوباره شرکت را در حالت سود آوری قرار داد . در جولای سال 1994 شرکت نشنال سیستم مدیریت جدید ترین تکنولوژی در آمد را به اجرا در آورد و در سال اول در آمد را تا مبلغ 56 میلیون دلار بهبود بخشید در آوریل سال 1995 شرکت جنرال موتور شرکت نشنال را به مبلغ 1.2 میلیارد دلار فروخت .
شرکت پروکتروگمبل در بیش از 140 کشور بیش از 300 نوع از کالاهای مشتریان را تولید و بازاریابی می کند p&G رهبر جهانی بازار در 7 گروه از کالاها به شمار می رود . در سال 1995 میزان فروش این شرکت معادل 33.5 میلیارد دلار و سوددهی آن 2.64 میلیارد دلار بود . دو سال قبل از آن یعنی در سال 1993 شرکت به ارزیابی و طراحی مجدد منابع یابی تولیدات خود و سیستم توزیع عملیات آمریکای شمالی پرداخت .
تحقیق در عملیات در تلاشی که در جهت افزایش راندمان فرایند های کاری ، حذف تکرار و توجیه تولید و توزیع صورت می گیرد نقش اساسی دارد . این تلاش در جهت تجدید سازمان زنجیره عرضه که مشتمل بر روشهای تحقیق در عملیات از قبیل برنامه ریزی عدد صحیح ، الگوهای بهینه سازی شبکه و سیستم های اطلاعات گرافیکی است صورت می گیرد و باعث کاهش 20 درصدی در تعداد ماشین آلات آمریکای شمالی و صرفه جوی بیش از 200 میلیون دلار در سال می شود . در حال حاضر P&G نیازمند آن است که همه تصمیمات منابع یابی بر اساس الگوهای تحقیق در عملیات باشد . علاوه بر این شرکت مرکز جدیدی را در مقر خود در Cincinnati تاسیس کرده است . این مرکز به منظور حل مشکلات تجاری شرکت P&G یا تحقیق در عملیات به وجود آمده است .
شرکت هولت – یا کارد در سال 1993 به منظور تولید چاپگرهای ink-jet [1]سیستمی را طراحی کرد اما این سیستم برای برآوردن اهداف تولیدی شرکت به قدر کافی سریع و قابل اعتماد نبود . در آن زمان این چاپگرها بازار را اشباع کرده بود . در نتیجه همه چاپگرهای تولید شده به سهام بازار و در آمد فروش تبدیل نشد .
پژوهشگران عملیات از روشهای تحلیل در جهت پیش بینی ظرفیت و تعیین ابعاد و موقعیت بافرهایی (میانگیر) استفاده می کنند که به منظور افزایش ظرفیت طراحی شده است . این کار باعث افزایش در آمد 280 میلیون دلاری و بهبود بهره وری 50 درصدی شده است . در سال 1997 شرکت تاکوبل در حدود 6500 فروشگاه در اختیار داشت و فروش سالانه آن در حدود 4.6 میلیارد دلار بود . این شرکت مجموعه ای تلفیقی از الگوهای تحقیق در عملیات را مورد استفاده قرار داد از جمله پیش بینی حضور مشتری ، همانند سازی در جهت تعیین سطوح بهینه نیروی انسانی که برای فراهم کردن سرویس مطلوب مشتری مورد نیاز است و به کار گیری الگوهای بهینه در جهت برنامه ریزی و تخصیص نیروها . این تلاش در سال 1997 باعث صرفه جویی 53 میلیون دلاری در هزینه نیروی کار شد .
این موارد صرفا نمونه کوچکی است که بدان اشاره کردیم . دامنه صرفه جویی هایی که به واسطه الگوهای تحقیق در عملیات ایجاد می شود بیش از میزان انتظار شما است . گاهی این الگوها باعث صرفه جویی مبالغ اندک و گاهی باعث صرفه جویی مبالغ هنگفت چند میلیارد دلاری می شود . بانک داران سرماه گذار و سایرین به منظور ارزیابی شرکتها و ارائه خط مشیی در فعالیت ادغام از OR استفاده می نمایند .
در بازاریابی چندین دهه OR به طور موفقیت آمیزی در جهت پیش بینی عملکرد مالی کالاهای جدید و ارزیابی ارزش نام یک مارک تجاری استفاده شده است . حوزه گسترده ای از امور که در بازارهای مالی صورت گرفته تحت عنوان مهندسی مالی نامیده می شود . به طور مثال برنامه های خرید و فروش معمولا توسط دانشمندان ذکر می شود تا بدین ترتیب فعالیت روزانه بازار توضیح داده شود . همه این موارد در حوزه تحقیق در عملیات قرار می گیرد .
ماورای همه این سهام قابل محاسبه OR در تجارت ، طیف گسترده ای از ارزشهای واقعی وجود دارد که محاسبه دقیق آنها دشوارتر است . به طور مثال تصمیماتی که بر مبنای میانگین عددی است معمولا ناچیز است . افراد OR از این موضوع و دلیل آن مطلع هستند . میانگین ها اطلاعات را از بین می برند . باید قبل از تصحیح تصمیمات طیف کاملی از اطلاعات را در اختیار داشته باشیم و درک کنیم . این یکی از رایج ترین اشتباهاتی است که در تجارت صورت می گیرد . این اشتباه عمدتا ثبت نمی شود اما افراد OR همواره تلاش میکنند از بروز چنین اشتباهاتی جلوگیری کنند . گاهی اوقات این اشتباهات خیلی بزرگ است .
و در نهایت این که OR زمینه های غیر تجاری نیز سهیم است . 40 سال قبل از افراد OR بازی black jack بلاک جک را جستجو کرد . یکی از تلاشهای اولیه مسن در این زمینه که با همکاری دو تن از هم شاگردی در نیمه دهه 60 صورت گرفت الگوی اسب دوانی بود . ما به طور موفقیت آمیزی این الگو را هر روزه در مسیر مسابقه نیوانگلند به کار می بریم .
نقش OR را در سامان دهی عملیات نظامی اخیری که آمریکا در آن حضور داشت در نظر بگیرید.
فراهم کردن تجهیزات مناسبی که در زمان و مکان مناسب در اختیار سربازان مناسب قرار میگرد این حقیقت را در نظر بگیرید که در می سال 1965 پژوهشگران عملیات وینستون چرچیل را ترغیب کردند که همه هواپیماهای جنگنده بریتانیا را از فرانسه بیرون ببرد ( وقتی OR ادعا کرد در صورت بیرون نبردن هواپیماهای جنگنده بریتانیا از فرانسه احتمال خسارت 250 هواپیما در هفته وجود دارد .) بدون وجود این الگو جنگ بریتانیا با شکست مواجه می شد . در حال حاضر این تدبیر تحت عنوان بهبود بهره وری نامیده می شود .
در حقیقت تحقیق در عملیات ابزار بهره وری به شمار می رود . امیدوارم که شرکت شما از قبل از این حقیقت آگاهی داشته باشد .
گوس گائوس
در 1777در آلمان و در خانواده ای بسیار فقیر بدنیا آمد .
او ریاضی دانی است که آثار نبوغ او در سه سالگی در تاریخ ثبت شده است . او در سه سالگی متوجه اشتباه محاسبات پدرش در محاسبه حقوق کارمندان شد .او تنها الف با را از پدر و مادر خود پرسیده بود و بدون آموزشی دیگر خودش خواندن را آموخته بود . هیچکس حساب را به او نیاموخت و خودش به شوخی میگفت قبل از اینکه حرف زدن بیاموزد حساب را آموخته بود . در ده سالگی در سر کلاس حساب معلم مدزسه که خود تصاعد را بلد بود دانش آموزان را به قول معروف بر سر کار میگذاشت و محاسباتی طولانی را به آنها میداد که برای خود او حل آنها آسان بود مثلا محاسبه
81297+81495+81693+....+100899 تا صد عدد این اعداد هر یک 198 عدد با دیگری اختلاف دارند و جمع کل را اگر تصاعد را بدانید آسان بدست می آید . اما در این کلاس هیچکس هنوز اسم تصاعد را نیز نشنیده بود . آری روزی معلم محاسبه ای از این نوع را به شاگردان داد و ملاحظه کرد که گوس بلافاصله لوح خودش را روی میز گذاشت و بیکار نشست . یکساعت بعد بقیه شاگردان نیز کارشان را تمام کردند . معلم مشاهده میکند که بر روی لوح گوس فقط یک عدد نوشته شده و آ نیز جمع صحیح آن عبارت میباشد . این معلم بلافاصله بهترین کتاب حسابی را که سراغ داشت از جیب خود بیرون آورد و به گوس داد.و کودک نیز در کوتاه ترین مدت تمام آن را آموخت . و بزودی معلمش در مورد او گفت که او چیزی ندارد که بتواند به گوس یاد بدهد . او در 15 سالگی وارد کالج شد . و البته هزینه او را یک دوک سخاوتمند که جذب استعداد او شده بود تامین میکرد .
لایب نیتس Wilhelm Leibnitz
1716-1646
علاوه بر ریاضی در حقوق، فلسفه ، تاریخ ، سیاست ، ادبیات و .. صاحب نظر بود . او را میتوان نابغه عمومی نامید اما نیوتن را نمیتوان چنین نامید . ( نیوتن و لابی نیتس در عین دوستی رقیب یکدیگر در ریاضیات نیز بودند و مدتها بر سر اینکه چه کسی ابتدا حساب دیفرانسیل و انتگرال را ابداع کرد بین این دو غول ریاضی جنگ و دعوا وجود داشت . ) در تاریخ ریاضیات سابقه نداشته است که کسی به دو جنبه متفاوت ریاضی یعنی تحلیلی و ترکیبی بیندیشد و در هر دو صاحب نظر باشد . – حساب دیفرانسیل عبارت است از زبان طبیعی محیط متصل و آنالیز ترکیبات برای محیط منفصل میباشد .و لایب نیتز در هر دو استاد بود . میگویند اگر لایب تیتز تمام توان خود را فقط روی ریاضی میگذاشت در تاریخ توان مقابله با او را نداشت اما او انرژی خود را بر علوم زیادی گذاشت و البته در همه نیز موفق بود. و شاید بتوان گفت برای هر کدام از موفقیت ای او در هر یک از این شاخه ها یک عمر انسانی مورد نیاز بود . منطق علامات خاص در ریاضی که در 1847 توسط بول ابداع شد توسط لایب تیتز قبلا به کار گرفته شده بود . باور کردنی نیست که کسی بتواند در زمینه های چنین مختلفی اینچنین فعال باشد .
اسحاق نیوتن Isaac Newton
من نمیدانم به چه صورتی در میان جهانیان جلوه گر خواهم شد . اما به نظر خودم چنین می آید که همچون کودک خرد سالی هسنم که در ساحل دریا ببازی مشغول هستم . گاه و بیگاه سنگ ریزه ای صاف تر از سنگهای دیگر یا صدفی زیباتر از صدفهای دیگر پیدا میکنم . در حالیکه اقیانوس عظیم حقیقت در مقابل من گسترده است و مرا بر آن آگاهی نیست .
این است قضاوت نیوتن از خودش . مردی که صاحب بزرگترین فکری است که تا کنون در نژاد بشر وجود داشته است . مردی که در قدرت نبوغ از مقام انسانی فراتررفت .
نیوتن در سال 1642 یعنی سال مرگ گالیله در انگلستان متولد شد . او در هنگام تولد به شدت ضعیف بود و مادرش میگفت در هنگام تولد میشد او را در یک بتری یک لیتری انداخت . در کودکی نیز به دلیل ضعف بدنی نمیتوانست به بازیهایی که دیگر بچه ها مشغول بودند روی آورد . از همان کودکی ائ نبوغ خود را در ساخت اسباب بازیهای خود نشان داد. مانند بادبادکی که چراغی در آن مخفی بود و موجب وحشت اهالی شده بود . و یا چرخهایی که با نیروی آب کار میکردند . نیوتن بسیار مطالعه میکرد و یادداشت برمیداشت کشیشی که کار تعلیم او را بعهده داشت متوجه استعداد شگرف او شد و مادر او را تشویق کرد تا او را به دانشگاه بفرستد . از نیوتن نقل میکنند که گفته است اگر من توانستم اندکی دورتر را تماشا کنم به دلیل آن بود که از دوش غولان بالا رفته بودم و مقصود از غولان دکارت کپلر و گالیله بودند .
( قانون اول کپلر – سیارات در مدارات بیضی بدور خورشید میگردند .
قانون دوم کپلر –قطعه خطی که کانون بیضی یعنی خورشید را به یک سیاره وصل میکند درزمانهای مساوی مساحت های مساوی طی میکند
قانون سوم کپلر – مجذور زمانی که برای یک دوره کامل حرکت انتقالی هر سیاره لازم است متناسب با مکعب فاصله متوسط آن سیاره از خورشید است .
قانون اول نیوتن – هر جسم در حال سکون و یا حرکت مستقیم متشابه ( بدون شتاب ) باقی میماند مگر آنکه نیرویی بر آن وارد شود .
قانون دوم نیوتن – اندازه نمو نسبی مقدار حرکت ( حاصلضرب جرم در سرعت ) متناسب است با نیرئیی که بر جسم وارد میشود ئر اتداد همان نیرو
قانون سوم نیوتن – عمل و عکس العمل مساوی ولی مختلف الجهت هستند .
نیوتن برای اثبات قوانینش حساب دیفرانسیل و انتگرال را اختراع کرد .
افکار نیوتن در عقاید مذهبی اش تاثیر داشت و او از جمله کسانی شد که امروزه به آنها وحدت وجودی میگویند .
تا قبل از 25 سالگی او حساب انتگرال و دیفرانسیل را اختراع کرد قانون جاذبه عمومی را کشف کرد و ثابت کرد نور سفید ترکیب نورهای دیگر است نیوتن قانون جاذبه عمومی اش را با بیست سال تاخیر منتشر کرد . و شاید دلیل آن تلاش در اثبات آن با حساب دیفرانسیل و انتگرال بود . نیوتن باید به این سوال پاسخ میداد که چطور بینهایت جرم مجزا با هم جمع شده و مانند یک جرم واحد و در یک نقطه واحد اثر میکردند .( مرکز جرم )
نیوتن در 1679 در سی و هفت سالگی بزرگترین کشف خود را انجام داد اما آن را در مغز خود نگاه داشت ( نیوتن فرد حساسی بود و از در گیریهای برخی دانشمندان عصر خود با او دلگیر شده بود از جمله برخوردهایش با رابرت هوک فیزیکدان . منجم دیگر ) اما در سالهای حدود 1887 هالی توانست او را به ا
نیوتن توانست قوانین تجربی کپلر را عنوان فرع و نتیجه از روی قانون جاذبه عمومی خود بدست آورد و نشان دهد که چگونه میتوان جرم هر سیاره ای را که صاحب اقماری باشد حساب کرد . و توانست دلایل اخلال در حرکات ماه را توضیح دهد . زیرا ماه نه فقط تحت تاثیر زمین بلکه خورشید هم قرار دارد .در اثر محاسبات نیوتن ستارگان دنباله دارد که به عضویت بی آزار منظومه شمسی در آمدند و به کمک قانون جاذبه نیوتن میتوان زمان برگشت مجدد آنان را نیز بدست آورد .همچنانکه بازگشت ستاره هالی محاسبه شد . نیوتن توانست اسرار جزر و مد دریا را آشکار کند و و با استفاده از آنها جرم کره ماه را محاسبه کرد .
نیوتن در هشتاد و پنج سالگی در 1727 درگذشت .